وعده آینده روشن رئیس جمهور

وعده آینده روشن رئیس جمهور

نکاتی درباره اظهار نظر رئیس جمهور درباره وضعیت آینده کشور

دکتر علی میرزامحمدی(جامعه شناس)- روزنامه آفتاب یزد

رئیس جمهور، روز پنجشنبه در جمع مردم شهرری اظهار داشتند: امروز ما معتقدیم با وجود تمام مشکلات، شرایط به نحوی پیش خواهد رفت که مشکلات درست خواهد شد و آینده را روشن می‌بینیم. ایشان همچنین بیان داشتند ما در شرایطی هستیم که تحریم ها خنثی شده است. درباره این اظهار نظر نکات زیر قابل ذکر است:

1. از منظر سیاستگذاری، نمی‌توان مسیر آینده را با حدس و گمان های بی پایه تدوین کرد. پیش‌بینی منطقی بر اساس شناخت تجربی دقیق از فرایند تغییر در یک چارچوب داوری نظری وکنترل عوامل کلیدی در فرایند مربوطه قابل انجام است. حال سوال این است رئیس جمهور بر اساس کدام فرایند و سلسله شرایط دگرگونی که در برنامه های دولت می‌تواند بازتاب یابد وعده حل مشکلات و آینده روشن را به مردم می‌دهند؟ تجربه زیسته مردم، نه تنها از عدم تحقق وعده‌های گذشته ایشان دارد، بلکه حتی در بسیاری از موارد عکس آن وعده‌ها در جهت بدتر شدن وضعیت رخ داده است. بهتر است ایشان ابتدا درباره عدم تحقق وعده‌های گذشته خویش دلایل قانع کننده ذکر کنند تا وعده آینده روشن ایشان در نزد افکار عمومی خریداری داشته باشد.
2. آنچه درباره این اظهارات قابل تامل است نوع نگاه رئیس جمهور به وضعیت حال و آینده کشور و پیوند گذشته با حال و آینده است. ترسیم درست مسیر آینده، شدیدا" به تحلیل درست ما از وضعیت گذشته و حال وابسته است. وقتی تحلیل درستی از گذشته و حال در اختیار نداشته باشیم مشخص است که تصویری غلط و نادرست از آینده خواهیم داشت. این اظهار نظر که کشور را در شرایط خنثی شدن تحریم‌ها تلقی کنیم نشان می دهد که ما با انکار وضعیت گذشته و قعلی کشور، داده‌های غلطی را در تصویرگری آینده به کار گرفته‌ایم.
3. تلقی حاکمیت از آینده، با تلقی نخبه ها و عامه مردم نه تنها متفاوت است، بلکه شکاف عمیقی دارد. تلقی از آینده روشن برای عامه مردم در دست یافتن به امکانات متعارف زندگی شامل ازدواج و تشکیل خانواده، صاحب مسکن شدن، خرید ماشین و رفاه اجتماعی در زندگی در زمانی معقول و مناسب است. اما به نظر می رسد حاکمیت، آینده روشن را بیشتر در شاخص‌هایی تعریف می‌کند که ارتباط آنها با بهبود معیشت برای بیشتر مردم قابل درک نیست. به عبارت دیگر «اولویت بندی اهمیت مسایل» در نگاه مردم و حاکمیت همخوانی ندارد.
4. ادبیات «بیان پیش بینی آینده» حساسیت های خاصی دارد. بر این اساس بسته به شرایط زمانی و مکانی ادبیات متفاوتی در پیش‌بینی آینده به کار گرفته می شود. مشخص است که ادبیات ناامید کننده در شرایط بد کشور، نه تنها به کنترل شرایط و حل مشکلات کمکی نمی‌کند بلکه با تضعیف روحیه و ایجاد ترس و هراس اجتماعی، کنترل شرایط را بسیار دشوارتر ساخته و خود به وضعیت بحرانی دامن می‌زند. بر این اساس، هیچ کس انتظار ادبیات مایوس کننده را از رئیس جمهور ندارد؛ اما همزمان انتظار هم نمی رود ایشان، آینده را جوری تصویر کنند که با واقعیت‌ها تضاد داشته باشد.
5. آنچه اهمیت سخنان دولتمردان را در کنترل افکار عمومی پررنگ تر می سازد، پدیده‌ای به نام «پیشگویی خود انجام»Self-fulfilling prophecy) ) است. وضعیت کشور در چند سال اخیر موجب شده است که جامعه ما در دام این پدیده مهلک گرفتار شود. بر اساس این پدیده، بیان اظهارات نابجا، تحلیل‌های مغرضانه و رواج شایعات جهت دار در پیشگویی وضعیت نابسامان جامعه با ایجاد استرس و ترس ساختگی در جامعه به ویژه در بعد اقتصادی در عمل به نتایجی منتهی می‌شود که آن وضعیت پیشگویی‌شده را محقق می‌سازد!؟ برای مثال، وقتی منتقدی بر اساس حدس و گمان ذهنی خود و یا غرض‌ورزی، پیشگویی می‌کند که بعد از عید، تورم شدیدی بر جامعه ایران حاکم شده و قیمت دلار افزایش خواهد یافت، حتی با وجود کنترل دیگر شرایط اجتماعی، اقتصادی و سیاسی کشور، در صورت تحت تاثیر قرار گرفتن افکار عمومی از این نوع تحلیل‌ها، رفتار اقتصادی آنها (چه مردم عادی و چه فعالان اقتصادی)در جهتی خواهد بود که در عمل تورم و قیمت دلار افزایش خواهد رفت! در نتیجه رسالت بزرگ دولت در اینچنین شرایطی، کنترل و بی اثر نمودن «پدیده پیشگویی خود انجام» است. اما این کنترل باید هوشمندانه و با رویکردی ایجابی باشد نه سلبی. رویکرد سلبی، ممکن است در ایده‌هایی چون طرح «مجازات افراد معروف و مشهور قبل از اظهارنظر مقامات رسمی» و یا محدودیت شدید بر رسانه‌ها چون روزنامه ها، سایت ها و فضای مجازی نمود پیدا کند. اما این رویکرد نتایج معکوسی به همراه خواهد داشت و بستر را برای تشدید اثرات«پدیده پیشگویی خود انجام» بیشتر فراهم خواهد نمود. بهترین رویکرد، اقناع عمومی و ترمیم اعتماد اجتماعی در فعالیت‌های مختلف اقتصادی و اجتماعی است. در شرایط کنونی کشور سخنان امیدبخش مبتنی بر واقعیت دولتمردان به ویژه رئیس جمهور به عنوان عالی‌ترین مقام مجریه کشور می‌تواند مانع از اثرات مخرب «پدیده پیشگویی خود انجام» بر اقتصاد کشور بشود. اما این سخنان زمانی امیدبخش تلقی خواهند شد و همدلی و مشارکت مردم را در همراهی با دولت افزایش خواهند داد که انجام اصلاحات واقعی و ثمربخش در دستور کار قرار بگیرد. در این صورت رئیس جمهور می‌توانند با پشتوانه قوی اجتماعی نوید آینده روشن را به مردم بدهند.

برچسب‌ها: دکتر علی میرزامحمدی, جامعه شناس, روزنامه آفتاب یزد, وعده

بگذارید پدرانه بنویسم!...