تعاملات مدیریت رسوایی از منظر جامعه‌شناسی رسانه

روزنامه آرمان امروز

14 فروردین 1403

دکتر علی میرزامحمدی / جامععه شناس

در سال‌های اخیر خبر‌هایی درباره تخلفات مالی، مسائل اخلاقی و دوگانگی‌های مهم رفتاری و ادعا‌های معدودی سیاستمداران در فضای رسانه‌ای کشور درز پیدا کرده است که همه آن‌ها با اسامی خاص با پسوند گیت معروف شده‌اند. به همین قلم، درباره تبیین این رسوایی‌ها از منظر جامعه‌شناسی رسانه، چند یادداشت منتشر شده است. در این یادداشت به شگرد‌هایی می‌پردازیم که در آن‌ها سعی می‌شود سیاستمداران مشهور را از تیررس آسیب‌های احتمالی این رسوایی‌ها محافظت نمایند. تامپسون جامعه‌شناس رسانه معتقد است یکی از شیوه‌های کنترل رسوایی‌هایی سیاسی، و محدود و محصور کردن سرچشمه‌های دردسر و تنزل پیامد‌های بالقوه آسیب زای آن، راهبرد «امکان انکار آتی»است؛ به این معنا که شرایطی فراهم می‌شود در صورت برملا شدن ماجرا، چنین قلمداد کنند که این سیاستمدار از ماجرا بی‌خبر بوده است.

در ماجرای ایران – کنترا (Iran – contra) از چنین راهبردی استفاده شد تا پس از برملا شدن رسوایی، ریگان به عنوان رئیس جمهور آمریکا مصون باقی بماند.

اما اجازه بدهید در تکمیل تحلیل تامپسون اشاره کنم که «شگرد امکان انکار آتی» نیازمند پیدا کردن یک فرد یا گروه قربانی است که سیاستمدار بتواند مسئولیت خطا یا رسوایی رخ داده را به او منتسب کند. این فرد یا گروه قربانی می‌تواند اعضای خانواده سیاستمدار یا فرزندان او باشد یا گروه یا فردی دیگر که خواسته یا ناخواسته مسئولیت رسوایی متوجه او بشود. افرادی که شاید بتوانیم با عبارت «قربانیان بلاگردان» از آن‌ها یاد کنیم. اما پرسش این است که چرا این افراد، چنین نقشی را پذیرا می‌شوند. در پاسخ باید گفت نمی‌توان اطمینان کامل داشت که آن‌ها چنین نقشی را از روی رضایت پذیرا باشند؛ بلکه آن‌ها چاره‌ای جز پذیرش این نقش ندارند. آن‌ها با وجود آنکه بلاگردان سیاستمداران بزرگ می‌شوند به احتمال از مزایایی نیز بهره‌مند می‌شوند.

برخی از آن‌ها ممکن است با خوش خدمتی و خریدن آبروی سیاستمداری که در ارتقای خود و خانواده‌اش نقش کلیدی داشته است به زعم خود نوعی ادای دین کند و یا به احتمال وعده‌هایی دریافت کند که تاوان پذیرش نقش بلاگردان را بکند. هر چند راهبرد «امکان انکار آتی» درباره برخی رسوایی‌ها به کار گرفته شده است، اما همیشه توسط رسانه‌ها و منتقدین به چالش کشیده شده است و بی‌خبری سیاستمداران را در رسوایی‌های رخ داده غیر قابل قبول دانسته‌اند و حتی آن‌ها را عذر بدتر از گناه دانسته‌اند. شگرد «امکان انکار آتی» با شگرد «تفکیک قضاوت درباره منش و سبک زندگی پدر با فرزندان »تقویت می‌شود.

به این معنا که ادعا می‌شود خطای رخ داده کار خانواده و برخی فرزندان سیاستمدار بوده است و او در این میان تقصیری نداشته است و نباید گناه فرزند را به پای پدر نوشت. اما این شگرد نیز چندان کارساز نبوده است؛ چراکه منتقدان اشاره کرده‌اند که چرا پیش از این درباره برخی سیاستمداران خطای فرزندان را به پای پدر نوشته‌اند؟!.

آنچه درباره تقلا‌های مدیریت رسوایی از منظر جامعه‌شناسی رسانه می‌توان گفت این است که این تقلا‌های ناشیانه که بدون در نظر گرفتن افکار عمومی و سطح بالای شعور اجتماعی و آگاهی افکار عمومی انجام می‌گیرد در میان افکار عمومی ره به جایی نمی‌برد. عدم موفقیت در مدیریت رسوایی‌های سیاستمداران ریشه در آن دارد که بر خلاف دهه‌های گذشته ماهیت رسانه‌ها و مرجعیت آن‌ها دگرگون شده است. در عصر کنونی هر فرد به تنهایی یک رسانه مستقل محسوب می‌شود که می‌تواند رسانه‌های رسمی و حاکمیتی را به چالش بکشد.

برچسب‌ها: رسوایی, جامعه‌شناسی رسانه, روزنامه آرمان امروز, دکتر علی میرزامحمدی

بگذارید پدرانه بنویسم!...