آسیب شناسی کارکرد خوش‌سیمایی در میدان سیاسی ایران

آسیب شناسی کارکرد خوش‌سیمایی در میدان سیاسی ایران

دکتر علی میرزامحمدی(جامعه شناس)

روزنامه آرمان امروز

در فضای سیاسی و اجتماعی ایران، هر چند داشتن چهره و ظاهر زیبا، همانند دیگر مناطق جهان عاملی مهم در ارتقای سیاسی و مدیریتی تلقی می‌شود، اما ویژگی‌های خاص جامعه ایران موجب می‌شود بسترهای سو استفاده از این عنصر برای افراد و گروه‌های سیاسی فراهم شود.

در تبارشناسی بهره‌گیری از عنصر زیبایی چهره در میدان سیاسی ایران، در دهه های پساانقلابی، چند دوره زمانی را می‌توان از همدیگر تفکیک نمود. در سالهای اول انقلاب، اصولا" بهره‌گیری از عنصر زیبایی چهره، چندان در دنیای سیاست و مدیریت ایران موضوعیت نداشت. این مساله، بازتاب گفتمان انقلابی حاکم بر جامعه ایران بود. اما به تدریج پس از خاتمه جنگ و شروع دهه موسوم به سازندگی و برنامه‌های توسعه، با بازشدن نسبی فضای سیاسی- اجتماعی، «گفتمان زیبایی حاکم بر جامعه» تغییر پیدا کرد. نگاه این گفتمان جدید به فیزیک بدن، بر مبنای محدودیت‌های مذهبی، به زیبایی‌های چهره که در قاب عکس‌های متداول انتخاباتی قابل تعریف بود منحصر شده بود. هرچند مردها با دست های خویش نیز می‌توانستند جذابیت‌هایی در تصویر رسانه‌ای خویش خلق کنند. در این دوره به علت محدودیت در ارتباط‌های چهره به چهره و کاربرد محدود و کنترل شده رسانه، شناخت افراد از سیاستمداران بیشتر بر مبنای ادعاهای مطرح آنها در پوسترها و به احتمال رسانه‌های رسمی و اندک جراید در دسترس بود. در نتیجه بعید نبود برخی افراد که توفیق دیدار چهره به چهره سیاستمداران را داشتند با تعجب، تفاوت فاحش بین واقعیت و عکس منتشر شده آنها را شاهد باشند و معترض به اینکه «چگونه گنجشک را جای قناری به مردم قالب کرده‌اند؟!»

با افزایش میزان آگاهی عمومی و بالا رفتن سطح تحصیلات و همزمانی آن با گسترش رسانه‌های عمومی و ظهور رسانه‌های جدید به ویژه فضای مجازی، رویت‌پذیری رسانه‌ای برای افراد خوش‌سیما، فقط به جذابیت‌های بصری چهره نمی‌توانست محدود بشود. این افراد برای بهره گیری از عنصر خوش‌سیمایی نیازمند آن هستند که خود را در میان افکار عمومی هوشمند هم جلوه دهند. از طرف دیگر، آنها برای فعالیت در عرصه رسمی سیاست و مدیریت، نیازمند آن هستند که گفتار، رفتار، پوشش، مد و حتی زبان بدن خود را با گفتمان مورد تایید حاکمیت متناسب کنند. بر این اساس، آنها با اتکا بر نیاز حاکمیت به محبوبیت افرادی که در بستر گفتمان مورد تایید آنها فعالیت می‌کنند، برای جلب توجه نخبه‌ها و عامه مردم ادعاهایی را مطرح می‌کنند که حتی از چهره ظاهری آنها هم، زیباتر و دلنشین تر جلوه می‌کند!

این ادعاها، توهم افراد خوش چهره کم مایه ای را به تصویر می‌کشد که مسایل اجتماعی و اقتصادی را از بستر واقعی خود جدا می‌کنند و به صورت فانتزی و انیمیشنی برای آنها راهکار تجویز می‌کنند. آنها ماهیت اعداد را دگرگون می‌کنند و چون افکار عمومی، تصویر روشنی از آمار و اعداد در اختیار ندارد، در آنها این باور را خلق می کنند که ادعاهای آنها واقعی و قابل اجرا است.

برخی از این افراد با کسب مدارک بالای دانشگاهی حتی فرصت پیدا می‌کنند در برنامه‌های تلویزیونی در پشت لپ تاپ با چهره موجه علمی، مخاطبان را با نمودارهای آماری مسحور کنند. آنها با تقارن خوش‌سیمایی و زبان بدن مخاطب پسند با ادا و اطوارهای شبه علمی و به ویژه دو قطبی‌سازی های ماهرانه و تاکید بر این نکته که «در حق شما پیش از این ظلم شده است و باید آنگونه که من می‌گویم عمل می شد»، می‌توانند زمینه صعود سریع خویش را برای مناصب کلیدی فراهم کنند. آنها با ایجاد عطش کاذب جامعه برای حضورشان در صحنه سیاسی و مدیریتی برای اجرایی کردن این ادعاهای شیرین، ره چند ساله را یک شبه طی می‌کنند. اما به تدریج جامعه متوجه می‌شود که این ادعاهای زیبا، توهمی بیش نبوده است و دروغ بودن آنها در عمل ظاهر می‌شود.

برخی از این افراد وقتی در عمل متوجه می شوند که نمی توانند ادعاهای خود را محقق سازند، تحت فشار افکار عمومی مجبور به استعفا می شوند؛ اما هرگز به خاطر دروغین بودن و توهمی بودن ایده های خود از افکار عمومی پوزش نمی خواهند. با وجود هزینه‌های سنگین بی کفایتی و ناکارآمدی این افراد، آنها همچنان در عرصه‌های مختلف به فعالیت خود ادامه می‌دهند و جامعه هزینه‌های سنگین توهمات آنها را می‌پردازد.

آنچه در آسیب‌شناسی ورود افراد خوش‌سیما به عرصه سیاست و مدیریت قابل ذکر است آن است که جامعه ایران، به شدت تحت تاثیر «هاله زیبایی» قرار می‌گیرد و با سهل‌گیری در ارزیابی ادعاهای افراد خوش‌سیما، زمینه ارتقای ناعادلانه آنها را فراهم می‌کند. این مساله از آنجا تشدید می‌شود که ظهور افراد در صحنه‌های سیاسی و مدیریتی از مسیر فیلترهای شایستگی های حزبی و مدیریت اداری مدونی نیست. در نتیجه برخی افراد با شناخت خلاء‌های موجود، بر مبنای نیازهای حاکمیت و عامه مردم می‌توانند از روزنه‌های مختلف نفوذ و بخشی از خرمن سرمایه اجتماعی و انسانی کشور را خاکستر کنند.

دنیای سیاست از افراد خوش‌تیپ و خوش‌چهره خالی نخواهد ماند؛ اما خوش‌سیمایی به شرط کارآمدی، شایسته‌سالاری، مردمداری، خوش‌خلقی، واقع‌بینی و عقلانیت می‌تواند به ماندگاری آبرومندانه و عزت‌مندانه در عرصه مدیریت و سیاست کمک کند.

برچسب‌ها: آسیب شناسی, خوش‌سیمایی, میدان سیاسی, ایران

بگذارید پدرانه بنویسم!...