چالش های معنایی موجودیت فرازمینی‌ها

چالش های معنایی موجودیت فرازمینی‌ها

دکتر علی میرزامحمدی(جامعه شناس)

روزنامه آرمان امروز

این یادداشت نه در پی حمایت از ادعای موجودیت فرازمینی‌ها است و نه در پی انکار آن. چراکه نویسنده چنین توان و جایگاهی برای خود متصور نیست. این نوشتار از منظر دیگری به مساله موجودیت فرازمینی‌ها می‎پردازد. نویسنده در انتشار این یادداشت تردیدها و واهمه هایی دارد. این ترس و واهمه به واکنش احتمالی برخی مخاطبان مربوط می‌شود! این واکنش‌های احتمالی بر اساس «جامعه‌شناسی پدیده‌شناختی» بر این مبنا قابل توجیه است که انسان‌ها تلاش دارند معنای زندگی روزمره خود را بر اساس «عقل سلیم» و «رویکرد طبیعی» معنادار سازند. در نتیجه، هر آنچه این معناداری زندگی روزمره را بر هم می زند او را هراسان و آشفته ساخته و واکنش‌هایی چون انکار یا متهم کردن به دور شدن افراد از عقل سلیم را تحریک و تهییج می‌کند.

با وجود این واکنش‌ها، گفتگو درباره فرازمینی‌ها برای بسیاری از انسان‌ها جذاب و هیجان بخش است. زندگی انسان در کنار میلیون‌ها گونه زیستی دیگر، حس تنهایی او در این کره خاکی را از بین نمی‌برد؛چراکه شالوده این حس آن است که بشر موجودی هم‌رده با خویش از نظر استعداد هوشی و مهارتی نمی‌بیند. از نظر روانشناسی اجتماعی، انسان همیشه تلاش کرده است که بر حس تنهایی خود غلبه کند. این تلاش از جنس تلاش «شازده کوچولو»، قهرمان رمان «سنت اگزوپری» است که تصمیم می‌گیرد برای کشف ناشناخته‌ها از سیارک خیالی ب ۶۱۲ ، سوار بر تور بافته ای که پرندگان آن را حمل می‌کنند به دیگر سیاره‌ها سفر کند. شاید این سفر اکتشافی بتواند حس ناخوشایند تنهایی او را التیام بخشد.

در تبارشناسی غلبه بر این حس تنهایی، نظام‌هایی معنایی به ویژه دین جایگاه ویژه‌ای داشته‌اند. این نظام‌های معنایی، سایبانی برای غلبه انسان بر تنهایی بود.آنها این باور را در انسان‌ها خلق کرده و می‌کنند که انسان تنها نیست. این نظام‌های معنایی تفسیری از گذشته، حال و آینده سرنوشت بشری ترسیم می‌کنند که با اتصال انسان به موجودیت‌های قدرتمند و الهی، سایبانی برای حس غربت بشری باشد.

موجودیت فرازمینی‌ها می‌تواند در غلبه انسان بر حس تنهایی در عصر انفجار اطلاعات که نظام‌های معنایی در آن به شدت تهدید شده‌اند کمک کند و بشر امروزی را که تشنه التیام‌های معنابخش است از رخوت و رکود معنایی خلاص کند؛ چراکه موجودیت فرازمینی‌ها چالش‌های معنایی جدیدی خلق خواهد کرد که نظام‌های معنایی سنتی را به بازنگری در جهان بینی شان واخواهد داشت.

این بازنگری در نظام‌های معنایی سنتی ریشه در آن دارد که آنها بر این مبنا شکل گرفته‌اند که بشر سرور و اشرف تمامی مخلوقات است. بشر این اجازه را دارد که از تمامی موجودات غیربشری کره زمین در جهت منافع، لذت‌ها و اهدافی که این نظام‌های معنایی تعریف کرده‌اند بهره بگیرد. او «قوانین اخلاقی زیست بشری» را به موجودات دیگر تعمیم نمی‌دهد. اما با موجودیت فرازمینی‌ها، انسانِ اشرفِ مخلوقات چگونه می‌تواند موجودی هم رده یا حتی بالاتر از حد توانمندی های‌ذهنی و عملی خود را در کنار خود تصور کند؛ چراکه او نمی‌تواند قوانین خود درباره دیگر مخلوقات زمینی را به این موجودات نیز تسری بدهد. این موضوع، چالشی جدی برای نظام‌های معنایی به ویژه ادیان زمینی خواهد بود و کارگزاران دینی را مجبور خواهد کرد در قرائت‌های خود از خلقت و رابطه انسان با آن تجدید نظر کنند و یا تفاسیری جدید در انطباق با شرایط موجود داشته باشند. در این میان پرسش‌های جدیدی در ذهن آدمیان شکل خواهد گرفت که چرا انسانِ ناطقِ ساکن کره زمین، مخاطب ادیان زمینی قرار گرفته است و آیا این ادیان می‌تواند آنها را نیز مخاطب خود قرار بدهد؟ آیا موجودات فرازمینی هوشمندتر از بشر، نظام‌های معنایی ندارند که آنها را مکلف و متعهد به وظایف و حقوق خاصی کند ؟ اخلاقیاتی که تعامل بین تمدن های زمینی و فرازمینی را پوشش دهد چه شکلی خواهد بود؟ و آیا رعایت اصول اخلاقی زمینی درباره فرازمینی‌ها نیز مصداق خواهد داشت؟

چالش معنایی دیگر موجودیت فرازمینی‌ها به تلقی انسان‌ها از آناتومی و ریخت بدنی مربوط می‌شود. به احتمال انسان ها چهره‌های ترسیم شده از این موجودات را غیرعادی و در ساختار ذهنی خود زشت تلقی کنند؛ چراکه ریخت بدنی و زیبایی در موجودات هوشمند، مساله‌ای نسبی و وابسته به ذهنیت خود آنهاست و عقل سلیم و رویکرد طبیعی انسان‌ها تصویری متفاوت از بدن و زیبایی را چالش برانگیز تلقی می‌کند.

چالش معنایی دیگر به تامل درباره روابط و تعاملات اجتماعی بین این موجودات و قوانین حاکم بر آن مربوط می شود. بشر دوست دارد روابط و قوانین اجتماعی خود را بر جهان فرازمینی نیز حاکم کند. مساله جنسیت، سلسله مراتب اجتماعی، رده های شغلی، نژاد و ... برساخت‌های اجتماعی زمینی هستند که با موجودیت فرازمینی‌ها می‌تواند مورد پرسش قرار گیرد.

نویسنده هم عقیده با جی.آی. نان (G.I.Naon) از فرهنگستان علوم استونی، تحقیق و تامل درباره مسئله تمدن‌های فرازمینی و زیست فرازمینی(Extraterrestrial life) را از این منظر مفید می‌داند که به ما کمک می‌کند به نحو بهتری به مطالعه خودمان بپردازیم. این تامل، با خلق دوگانه جدید زمینی/ فرازمینی دیدگاه واحدی به بشریت می‌بخشد که مسایل خود را تحت یک بسته واحد بنگرد. از طرف دیگر این ذهنیت شکل می‌گیرد که خود را در ارتباط با دیگر کائنات ببیند.

برچسب‌ها: چالش, معنا, فرازمینی‌ها, دین

بگذارید پدرانه بنویسم!...