پس از افشای فساد چای دبش

پس از افشای فساد چای دبش

دکتر علی میرزامحمدی(جامعه شناس)

روزنامه آفتاب یزد- 4 دی 1402

اظهارات اخیر ابراهیم رئیسی درباره بازتاب های افشای فساد 3.4 میلیارد دلاری چای دبش نشان می دهد این دولت در مدیریت رسانه ای افشای فساد اخیر با چالش های جدی مواجه شده است؛ فسادی که این دولت مدعی است توسط آن شناسایی شده و متهمان آن به قوه قضاییه معرفی شده اند. این چالش ها از آنجا قوت می گیرد که ادعا شده است برخی افراد گزارش تخلف را قبل از افشاگری دولت به وزیر وقت داده اند اما او «هیچ اقدام عملی در این زمینه نکرده است. از طرف دیگر ادعا می شود درصد قابل توجهی از ارز تخصیصی برای وقوع تخلف در دوره دولت رئیسی روی داده است. ابداع عبارت نامانوس «فسادنما» توسط رئیسی در راستای چالش های پس از افشای دولت او قابل توجیه است. او با کاربرد این عبارت معتقد است هدف فسادنماها که در برابر فسادزدایی دولت قرار گرفته‌اند ناامید کردن مردم از آینده روشن کشور و نظام اسلامی است.

افشای فساد چای دبش و بازتاب رسانه ای آن، نقش شمشیری دولبه برای دولت رئیسی داشته است. با آنکه این افشا این امکان را برای این دولت فراهم کرده است که خود را پرچمدار مبارزه با فساد و فسادزدایی معرفی کند، خطرات تازه ای نیز به وجود آمده است. این خطرات از آنجا منشاء می گیرد که میدانگاه رسانه ای سیاست در عصر کنونی با رشد فضای مجازی بر خلاف دهه های گذشته بسیار باز و قابل دسترس است. در نتیجه پیام ها، اظهارات، رفتارها و کنش های سیاستمداران به شیوه هایی دریافت و مفهوم می شود که قابل بازنگری و کنترل نیست. از همین رو، بازتاب افشاگری فساد توسط رسانه ها به صورت سرچشمه جدید و متمایزی از آسیب پذیری و چالش برای دولت رئیسی در آمده است. این دولت در مدیریت رسانه ای افشای فساد عاجز مانده است؛ طوریکه پدیده از چنگ آنها گریخته و بر ضد آنها عمل می کند. در نتیجه آنها در موضع دفاعی قرار گرفته اند و مجبور شده اند در اظهارات اخیر خود از ادبیاتی نامانوس بهره بگیرند.

هرچند افشاگری فساد، دولت را نزد مردم مسئول تر و جوابگوتر جلوه می دهد، اما از سوی دیگر، ماهیت غیرقابل کنترل افشاگری رسانه ای به نوع جدید آسیب پذیری در حوزه سیاست، امکان نشو و نما می دهد که بر اساس آن درز خبر و افشاگری به رسوایی منتهی می شود و به اهرمی رسانه ای علیه دولت تبدیل می شود.

افشاگری های فساد معمولا" این توانایی را دارد که موتور محرک تغییرات در ترکیب نیروهای سیاسی آینده کشور باشد. به ویژه اگر به انتخاباتی نیز در آینده نزدیک شده باشیم. اما درباره تاثیرات افشای فساد روی داده در انتخابات پیش روی کشور در اسفند ماه چند نکته قابل ذکر است: اگر این افشاگری در فضای سیاسی غیر یکدست دهه های گذشته رخ می داد هم عقیده با تامپسون(Thompson ) جامعه شناس رسانه شاید به این پیش بینی می رسیدیم که این مساله شرایطی را فراهم می کند که زمینه ای بارور برای رشد نوع جدیدی از پوپولیسم در کشور باشد که در آن طیف ها و شخصیت های سیاسی به قدرت برسند که ظاهرا" دست رسوایی فساد به آنها نرسیده است. اما واقعیت این است که در فضای سرد سیاسی کشور، به نظر می رسد افشاگری فساد تاثیر چندانی بر روی حضور مردم در انتخابات پیش رو نداشته باشد. دو طیف رقیب تلاش دارند تا دامن خود را از این فساد پاک نگه دارند؛ اما برای بیشتر مردم، انتساب این فساد به فلان طیف سیاسی اهمیت چندانی ندارد. اما می توانیم با تامپسون هم عقیده باشیم که عدم کارآیی دولت ها در مدیریت رسانه ای گاف ها، رسوایی ها، درز اطلاعات، و افشاگری ها موجب می شود دولت نتواند رهبری سیاسی قاطع خود را نشان دهد و در صحنه سیاسی ناتوان و فلج شود. از سوی دیگر این شرایط تقویت کننده سوء ظن و بدبینی بسیاری از مردم نسبت به سیاستمداران نهادهای سیاسی است و این مساله بر سردی تنور انتخابات پیش رو خواهد افزود.

آنچه درباره پس از فساد چای دبش و تاثیرات آن بر فضای سیاسی و اجتماعی کشور قابل ذکر است این است که فسادزدایی که دولت رئیسی از آن دم می زند در خلاء قابل تحقق نیست. مقدمه فسادزدایی، بستن تمامی راههای ممکن برای فساد و دور زدن قانون است. در گام بعدی ایجاد فضای امن برای افشاگران فساد و حتی تشویق آنها است. استفاده از واژه فسادنما، و عدم مرزبندی دقیق آن با افشاگران فساد، نه تنها کمکی به فرایند فسادزدایی دولت نخواهد کرد؛ بلکه حتی احساس امنیت را در آنهایی که در پی افشای فساد هستند سلب می کند. بر این اساس بهتر است دولت رئیسی به جای اینچنین رویکردی، انرژی خود را بر بستن مسیرهای تحقق و تسهیل فساد متمرکز کند. هرچند بسیاری از منتقدان معتقدند این امر فقط به اهتمام دولت بستگی ندارد و نیازمند اصلاحاتی است که بسیاری از آنها خارج از حیطه قوه مجریه خارج است، با اینهمه دولت در انتقال واقعیت های روز جامعه ایران و لزوم اصلاحات به دیگر نهادهای دخیل در قدرت، نقش اساسی دارد. این نقش به ویژه در ساختار سیاسی فعلی کشور که نهادهای مختلف قدرت یکدست شده اند بیشتر موضوعیت دارد.

برچسب‌ها: افشای فساد چای دبش, دکتر علی میرزامحمدی, جامعه شناس, روزنامه آفتاب یزد

بگذارید پدرانه بنویسم!...